Wykład Mistrzowski - Leonard Retel Helmrich


poniedziałek 09.05.2011
Kinoteka, 18.30, sala nr 1


Wstęp wolny dla branży filmowej. Bilety dostępne w kasach Kinoteki -15 zł

W trakcie festiwalu PLANETE DOC Leonard Retel Helmrich - holenderski reżyser, pierwszy twórca filmowy, którego dwukrotnie uhonorowano nagrodą główną na festiwalach w Sundance i w Amsterdamie - poprowadzi trzygodzinny masterclass, który uzupełnią pokazy wszystkich trzech części jego filmowej sagi (Spojrzenie, Kształt księżyca i Miejsce wśród gwiazd). Zostaną one zaprezentowane razem po raz pierwszy w Polsce w ramach mini-retrospektywy p.t. Trylogia dokumentalna Leonarda Retela Helmricha.

Podczas wykładu reżyser przedstawi zasady stosowanego przez siebie szczególnego, autorskiego stylu filmowego, który nazywa kinem pojedynczego ujęcia.

Kino pojedynczego ujęcia

Kino pojedynczego ujęcia to sposób filmowania, który wykorzystuje ruch i zmiany ustawienia pojedynczej kamery, by oddać autorskie postrzeganie filmowanej sceny. W praktyce kamera winna być stabilna, a równocześnie w ciągłym ruchu. Wykorzystanie w pojedynczym ujęciu zmian w ruchu kamery, zbliżeń, ale także ujęć z oddali sprawia, że sama kamera staje się ważnym środkiem kinowego wyrazu.
Technikę kina pojedynczego ujęcia Leonard Retel Helmricha opiera się na koncepcjach André Bazina - francuskiego teoretyka filmowego, który przyczynił się do powstania nowofalowych filmów Jean-Luc Godarda i François Truffaut. Dla Bazina kamera w ruchu stanowi o istocie kina i dokumentalisty: „rzeczywistość nie powinna być rozdzielona na fragmenty, lecz pokazana w swej czasowej ciągłości.”
Technika kina pojedynczego ujęcia w odniesieniu do dokumentu zasadza się nie tyle na inscenizacji, lecz na utrwalaniu wydarzeń w momencie, kiedy do nich dochodzi za pomocą kamery w organicznym ruchu. Kamera panoramuje z różną prędkością - także w płaszczyźnie pionowej - wykorzystuje ujęcia z wózka bądź zbliżenia, aby kręcić en face, bądź z profilu. A wszystko w jednym - dynamicznym, ale stabilnym - nieprzerwanym ujęciu. Taki sposób filmowania umożliwia twórcy przekazanie osobistych wrażeń odnośnie danej sceny – kamera staje się dla reżysera najważniejszym środkiem artystycznego wyrazu oraz siłą napędową filmu (w miejsce kadrowania czy oświetlenia). Dzięki temu montaż filmu nie polega na zestawianiu ze sobą statycznych scen, lecz kolejnych ruchów kamery, a ciągłość czasowa zostaje zachowana. W praktyce oznacza to konieczność celowości ruchu kamery – każda sekunda nagrań powinna móc być potencjalnie wykorzystana w montażu; dlatego główny obiekt zainteresowania reżysera winien się znajdować w obrębie kadru.

Leonard Retel Helmrich - ukończył Holenderską Akademię Filmową i Telewizyjną w 1986 r. W 1990 r. nakręcił pierwszy film pełnometrażowy The Phoenix Mystery (Tajemnica Feniksa). Jego pierwszy film dokumentalny z 1991 r. (Moving Objects), otrzymał Nagrodę Specjalną Jury za Najlepszą Sylwetkę Twórcy na Międzynarodowym Festiwalu Golden Gate w San Francisco. Właśnie wtedy Helmrich ukształtował swój styl filmowy, opierający się na zasadach autorskiej metody kina pojedynczego ujęcia (Single Shot Cinema), polegającego na wykorzystywaniu kręconych z ręki długich ujęć ukazujących postaci w dużym zbliżeniu.

Po ukończeniu zdjęć do Moving Objects, Helmrich postanowił wyruszyć do Indonezji (skąd pochodzą jego rodzice), aby szukać inspiracji i udokumentować zmiany zachodzące w tym pięknym, ale skomplikowanym kraju. W 1995 r. powstał film o Suharto i jego żonie, nakręcony w ich pałacu w Dżakarcie. Następnie Helmrich udał się do Solo na Jawie, by sfilmować demonstrację przeciw reżimowi. W trakcie zdjęć został aresztowany przez policję i oskarżony o szpiegowanie na rzecz Zachodu. Dzięki interwencji ambasady Holandii i brata, po kilku dniach odzyskał wolność, ale został wyrzucony z Indonezji jako persona non grata.

We współpracy z Instytutem Sztuki w Kansas City, Missouri, Leonard Retel Helmrich opracowywał zasady Kina Pojedynczego Ujęcia. W 1997 r. jego bratu udało się wynegocjować z indonezyjskim rządem skasowanie statusu reżysera jako „persony non grata”, dzięki czemu Helmrich mógł wrócić do Indonezji, by dokończyć pracę nad filmem. Z uwagi na fakt, że duża część nagrań uległa zniszczeniu, pojawił się pomysł, aby opowiedzieć o upadku Suharto w mikro-skali, na podstawie historii jednej z rodzin zamieszkujących slumsy w Dżakarcie.

Helmrich postanowił stworzyć filmowy tryptyk o codziennej walce o przetrwanie w obliczu zachodzących zmian politycznych i religijnych w Indonezji. W 2001 powstał film Spojrzenie (Stand van de Zon), a w 2004 Kształt księżyca (Stand van de Maan), który odniósł międzynarodowy sukces. Jego najnowszy film to Miejsce wśród gwiazd (Stand van de Sterren).

Filmy Helmricha były pokazywane na różnych światowych festiwalach, zdobywając nagrody w zarówno w kategorii fabuły, jak i dokumentu. Do najważniejszych wyróżnień należą nagroda za najlepszy dokument świata festiwalu w Sundance (2005 r.) i prestiżowa nagroda Joris Ivens na festiwalu IDFA w Amsterdamie (2004 r.) za film Kształt księżyca. Laury te zostały przyznane reżyserowi ponownie za Miejsce pośród gwiazd.

Leonard Helmrich obecnie pracuje nad książką na temat kina pojedynczego ujęcia.


Współorganizator Wykładu Mistrzowskiego