O filmie

Rok 1988. Igrzyska Olimpijskie w Seulu. Reprezentacja ZSRR w koszykówce sensacyjnie pokonuje w półfinale USA. Wkrótce zdobywa złoty medal. Zawodnikom niezręcznie jest tłumaczyć zachodnim dziennikarzom, że żadni z nich „Rosjanie” – o sile zespołu stanowią Litwini, w wyjściowej piątce jest ich aż czterech… Nie przypuszczają, że już za chwilę Związek Radziecki zniknie, a oni będą dumnie reprezentować swój trzymilionowy naród, gdzie koszykówka cieszy się religijnym uwielbieniem.

Koszykarska Litwa to fenomen. Co roku produkuje rewelacyjnych zawodników, często trafiających do NBA. Mecze krajowej ligi gromadzą tysiące widzów, którzy prowadzą doping kojarzący się nam z trybunami piłkarskimi. By wyjaśnić to zjawisko twórcy filmu cofają się do czasów przedwojennych. W 1939 roku Litwa była zwycięskim gospodarzem koszykarskich Mistrzostw Europy. Sukces małego, nikomu nieznanego kraju, wciśniętego między potężnych sąsiadów, odbił się szerokim echem na świecie. Po utracie niepodległości koszykówka była często jedynym sposobem na wyrażenie narodowej dumy i okazją do symbolicznych zwycięstw nad okupantami. Kosze zawieszano nawet w syberyjskiej tajdze, gdzie trafiły setki tysięcy Litwinów, a mecze Żalgirisu Kowno z CSKA Moskwa miały status świętej wojny i często kończyły się zamieszkami. Sportowcy wyjeżdżający na Zachód oprócz zmagań z rywalami musieli także borykać się z opiekunami z KGB oraz ze zwykłym szokiem kulturowym. Zderzenie szarego świata komunizmu z rozbuchaną konsumpcją zachwiało niejednym specjalistą od rzutów za trzy punkty.

Brawurowo zrealizowany, gęsto ilustrowany unikalnymi archiwaliami film to opowieść o sportowej pasji niewielkiego narodu, który inaczej nie mógł manifestować swojego patriotyzmu. Twórcy przywołują niezwykłą atmosferę przełomu lat 80. i 90. XX wieku – czasu przebudzenia wschodnioeuropejskich narodów. Sport był ściśle powiązany z polityką. W tle koszykarskich zmagań widzimy atak rosyjskich wojsk na wieżę telewizyjną w Wilnie, gigantyczne demonstracje w krajach bałtyckich, rodzące się poczucie międzyludzkiej solidarności, która może zmusić imperium do ustępstw…

Wybrane festiwale i nagrody / Selected festivals and awards: 2012 – FF Sundance / Sundance FF, 2012 – MFF Dallas / Dallas IFF, 2012 – FF Santa Barbara / Santa Barbara FF, 2012 – Sheffield Doc/Fest / Sheffield Doc/Fest